1771 оны их нүүдлийн нэгэн үүдэл шалтгааны учир

Аннотация

Монголчуудын нүүдэл ба суурьшлын түүхтэй холбоотой олон баримт бий. Түүний нэг бол 254 жилийн өмнө болсон Торгуудын их нүүдэл юм. Торгуудын их нүүдлийг эргэн дурсах түүхэн өдөр өнөөдөр тохиож байна. Увш хан 80 мянгаа цэргээ цуглуулж, Зүүнгарын зүг нүүхээ мэдэгдээд, Ижилийн хөвөөгөөр нутагласан бүх ардаа хурaах даалгавар тэдэнд өглөө. 1771 оны 1 сарын 5-нд их нүүдэл хөдлөхийн урд шөнө гайтай цасан шуурга дэгдэж, Ижил мөрний мөс цөмөрсөнөөр баруун эрэгт нутаглаж байсан халимгууд хааны тушаалыг биелүүлж чадалгүй тэндээ үлджээ. Торгуудын энэ их нүүдэл 7 сар үргэлжилж, 4 мянган км замыг туулахдаа, Оросуудын тавьсан түмэн бэрхшээлтэй учирч, зам зуурын таарсан цус урсгасан олон дайн, өлсөгөлөнд сульдан ядарч, үхэж үргэдсээр 4 зун мянган торгуудаас зөвхөн 125 мян- га нь Зүүнгарын говьд хөл тавьжээ. Наад зах нь гэхэд тэдний зам дахь бүх худгийг хордуулсан байсан гэдэг. Манжийн хаан тэднийг баяр ёслолын байдалтай угтаж аваад, Зүүнгарын говийг 10 мужид хувааж, Торгуудуудад захируулжээ. Ижил мөрний баруун эрэгт 15 мянган өрх буюу 70 орчим мянган Торгуудууд үлджээ